Tatuaż to sztuka tak stara, że trudno wyobrazić dziś sobie świat bez jej istnienia. Już 12 tysięcy lat przed naszą erą pojawiła się koncepcja znakowania ciała, od której wywodzi się z resztą słowo tatuaż („tatu” = oznaczać). I choć na przestrzeni tysięcy lat zmieniało się znaczenie i symbolika tatuaży, wiele z nich pozostaje niezmieniona do dziś – ukrytej symboliki można doszukać się nawet we współczesnych tatuażach celebrytów. Jak tatuaż zmieniał się na przestrzeni wieków i dlaczego przetrwał jako forma sztuki aż do czasów współczesnych?

Tatuaże rytualne – początki sztuki

Tatuaż zawsze stanowił dla człowieka rolę rytualną, służąc kobietom i mężczyznom pierwotnych plemion do znakowania różnych stopni społecznych, talentów, umiejętności czy zależności pomiędzy ludźmi. Na Borneo tatuaż był przede wszystkim domeną kobiet, które za pomocą znakowań na ciele sygnalizowały swoje szczególne umiejętności jak tkactwo czy tworzenie narzędzi i naczyń. Tatuaże noszone na nadgarstkach i palcach stosowano jako formę odstraszania chorób. Przez lata rola tatuażu jako oznakowania wcale się nie zmieniła – nawet dziś członkowie gangów tatuują symbole oznaczające ich przynależność do grupy i wiążące ich z nią na całe życie.

Najwcześniejsze tatuaże można prześledzić obecnie do czasów starożytnego Egiptu i budowy piramid, gdzie sztukę znakowania ciała stosowano zarówno wśród tamtejszych arystokratów jak i niewolników. Wraz z ekspansją starożytnego państwa, po świecie rozniosła się też sztuka tatuażu, docierając do Grecji, Persji, Arabii, a nawet Chin. Dla Greków tatuaż stał się sposobem komunikacji pomiędzy szpiegami, dla Rzymian oznakowaniem dla kryminalistów i niewolników. Nawet dziś tatuaże wykorzystywane są dziś do znakowania statusu społecznego w krajach, które polegają na nim w swojej kulturze. Tatuaż pojawiał się więc wszędzie, zawsze oznaczając coś innego, a jednak zawsze niosąc ze sobą podobne przesłanie.

Rozwój tatuażu w Japonii

Inwazja Normandów na Wielką Brytanię w 1066 roku to moment, który z historycznego punktu widzenia jest dla tatuażu w Europie niezwykle ważny. To wtedy właśnie tatuaże całkowicie zanikły w kulturze zachodniej, powracając dopiero w XVI wieku. Nie oznacza to jednak, że sama sztuka nie rozwijała się prężnie gdzie indziej – to właśnie w tym okresie należy doszukiwać się mocnego wzrostu zainteresowania sztuką tatuażu w Japonii. Początkowo stosowano je tam wyłącznie do znakowania kryminalistów, u których tatuaże rysowano na czole. Trzy przewinienia tworzyły japoński symbol psa i zazwyczaj oznaczały dla człowieka limit tolerowanych przestępstw. Z czasem jednak tatuaż zaczął przeradzać się w formę sztuki.

Japoński tatuaż całego ciała ma swoje początki w 1700 roku, kiedy to ludziom nie należącym do arystokracji zabraniano noszenia zdobionych materiałów. Tatuaż stanowił dla nich formę wyrazu własnego ja, a jednocześnie sygnalizował osobę dobrze ubraną, aspirującą do bycia arystokratą pomimo surowej polityki zabraniającej im takiego awansu.

Tatuaż w kulturze zachodu

Powrót tatuażu do Europy i kultury zachodniej przypisuje się Williamowi Dampherowi – żeglarzowi i odkrywcy, który zwiedzał południowe morza i w 1691 roku pojawił się w Londynie z Polinezyjczykiem z tatuażami zdobiącymi całe jego ciało – człowiekiem znanym od tej pory jako malowany książę. Polinezyjczyka wystawiono na wystawie, gdzie ściągano pieniądze za podziwianie sztuki na jego ciele. Od tego czasu minęło jednak 100 lat zanim tatuaże na dobre zagościły na skórze Europejczyków i co ciekawe, pierwszymi grupami zdobiącymi swoje ciało nie byli kryminaliści, a arystokraci.

Jedną z poważniejszych przyczyn powolnego rozwoju sztuki tatuażu w Europie należy przypisywać bolesnemu i trwającemu zdecydowanie zbyt długo procesowi tatuowania – każde nakłucie skóry było tu wykonywane ręcznie – popularne dziś maszynki do tatuażu nie były znane aż do 1891 roku! To właśnie pod koniec XIX wieku Samuel O’Riely opatentował pierwszą elektryczną maszynkę do tatuażu, bazującą projektem na elektrycznym długopisie Edisona. Tatuowanie stało się za sprawą nowego wynalazku znacznie łatwiejsze i znacznie tańsze – nawet średnią klasę było stać teraz na ozdobienie ciała. I to właśnie wynalazek maszynki do tatuażu uważa się za moment, w którym arystokracja całkowicie odwróciła się od uwielbianej dotąd przez siebie sztuki. To w tym momencie można dopatrywać się też początków demonizacji tatuażu – z arystokratycznej formy wyrazu do oznaki buntu, niskiej klasy społecznej i kryminalnej przeszłości, tatuaże doznały mocnego upadku kulturalnego. Na wyzwolenie się z tabu czekają właściwie do dziś.

Tatuaż współcześnie

Choć w wielu kulturach tatuaż w dalszym ciągu widziany jest jako szpecący i uwłaczający ludzkiej godności, coraz mocniej wkrada się do mainstreamu i masowej świadomości wysoko rozwiniętych kultur zachodu. Historia tatuażu zatoczyła pełne koło, stanowiąc po raz kolejny sztukę dla ludzi. Jego symbolika jest dziś niemalże tak silna, jak w życiu plemiennym tysiące lat temu i choć wiele osób zdobi dziś ciało wyłącznie ze względów estetycznych, dla wielu tatuaż musi nieść za sobą głębsze zna